Przez wiek XX.
Sztuka i teatr Marii Signorelli
Tra arte e teatro.
Il Novecento di Maria Signorelli

wystawa czynna:
15.XI.2011 - 9.I.2012
w godz. 10:00 - 20:00 /oprócz sobót, niedziel i świąt/

Maria Signorelli, lalkarka, urodziła się w 1908 r. w Rzymie; tamże zmarła w 1992 r. Należała do najwybitniejszych twórców teatralnych we Włoszech i Europie XX wieku. Wychowała się w latach dwudziestych w salonie artystyczno-literackim swoich rodziców. Jej matką była Łotyszka Olga Reśniewicz, zaprzyjaźniona z..europejskimi artystami i ludźmi teatru, w tym z wielką włoską aktorką Eleonorą Duse, o której napisała wciąż cytowaną, tłumaczoną na wiele języków biografię. Jej ojciec, lekarz rentgenolog Angelo Signorelli, był jednym z pierwszych we Włoszech kolekcjonerów sztuki współczesnej.

Po ukończeniu liceum klasycznego Maria Signorelli zapisała się na rzymską Akademię Sztuk Pięknych; w czasie studiów często odwiedzała pracownię scenografii stołecznego Królewskiego Teatru Operowego, w której tworzył Nicola Benois. Pociągały ją rysunek, kolor, teatr; postanowiła pokazać postaci literackie jako przejęte bólem istnienia lalki, czyli plastyczne rzeźby z płótna i innych tanich materiałów. Pierwszą wystawę lalek Maria Signorelli miała w 1929 r. w Rzymie; następne – w 1930 r. w Paryżu i w 1932 r. w Berlinie. Środowisko artystyczne przyjęło je życzliwie. Wkrótce zaczęła projektować również kostiumy, scenografie i marionetki poruszane ręką aktora. Na początku lat czterdziestych jej osobowość artystyczna była już ukształtowana. W 1947 r. założyła Teatr Marionetek, prawdziwy teatr artystyczny w miniaturze, dla którego – jak dla teatrów w Rosji na początku XX wieku – kompozytorzy pisali muzykę, malarze tworzyli scenografie, a Maria z niezawodnym talentem wymyślała postacie, często mające pierwowzory literackie. Jej teatr animacji cieszył się dużym uznaniem, widzowie rozpoznawali bowiem w przeżyciach marionetek swoje złudzenia, niepokoje i nadzieje.

Powołana w skład Światowej Rady Międzynarodowej Unii Teatru Lalek (UNIMA), Maria Signorelli założyła jego włoski ośrodek, którego długo była prezesem honorowym. Stworzyła 164 przedstawienia i przeszło dwa tysiące marionetek z różnych materiałów. Z pracą w teatrze łączyła pracę naukową: pisała książki, wykładała na Uniwersytecie Bolońskim, z głęboką znajomością przedmiotu przygotowywała wystawy z dziejów teatru animacji, pokazując na nich również swoje zbiory.

Była artystką, łączącą talent twórczy z powagą intelektualistki świadomej powinności etycznych teatru i kultury.

Patrizia Veroli

Kolekcja Signorelli

Historyk teatru animacji Remo Melloni zauważył, że Maria Signorelli była pierwszą we Włoszech kolekcjonerką systematycznie zbierającą kukiełki i marionetki. Oprócz starych lalek – emerytowanych aktorów, którzy zeszli ze sceny – świadomie gromadziła materiały pozwalające odtworzyć ich role: scenariusze, scenografie, rekwizyty, afisze, a także - teatr animacji jest przecież sztuką objazdową - skrzynie. Skrzynie na całe lalki i części zamienne (głowy, ręce, nogi, kostiumy, obuwie, dekoracje). Otwierano je przy okazji zmiany scenografii czy przedstawienia lub wskutek uszkodzeń doznanych przez lalki podczas gwałtownych walk na scenie.

Część Kolekcji pochodzi z wymiany z zabawkarzami i lalkarzami poznanymi podczas podróży teatralnych i naukowych (tak Maria Signorelli pozyskała m. in. marionetki Speibl i Hurvínek sławnego lalkarza Josefa Skupy według projektu rzeźbiarza Karela Nosaka i kukiełki w kształcie gwiazdy z krakowskiego Teatru Groteska); część – z darowizn i zakupów. Z pomocą przypadku udało się uratować około 200 małych, gipsowych, triesteńskich marionetek z początku XX wieku wraz ze scenografiami i mebelkami. Przypadek też pozwolił zgromadzić przedmioty towarzyszące działalności teatrów, w tym sławnej w świecie legendarnej sceny artystycznej Teatro dei Piccoli [Teatru Dzieci] kierowanej od 1914 aż do roku śmierci przez antreprenera Vittorio Podrekkę (1883-1959). Z Teatru Podrekki pochodzi 120 dużych (75 cm - 120 cm) lalek wraz z..horyzontami i szkicami scenograficznymi cenionych artystów; uzupełniają je teksty, księgi rachunkowe itd.

W przekonaniu Marii Signorelli teatr animacji nie ustępuje znaczeniem teatrowi aktorów i tancerzy z krwi i kości. Dlatego też wytrwale gromadziła świadectwa kunsztu lalkarzy. Pamięć o nim zanika, ponieważ w teatrze lalek – teatrze ubogim, teatrze ludu – stosuje się tanie materiały. Wykonane z nich przedmioty szybko się rozpraszają, a potem ulegają zniszczeniu. W Kolekcji Signorelli znajdują się lalki tak wybitnych artystów jak bolończyk Emilio Frabboni (1880-1952), zabawkarze z rodu Campogallianich, wenecjanin Emilio Zago (1852-1929). Do najcenniejszych eksponatów należy Pulcinella słynnego Ghetanaccia (Gaetana Santangela 1782-1832), największego włoskiego lalkarza XIX wieku, słynnego z satyr na Państwo Kościelne, które przed zjednoczeniem Włoch w 1861 r. obejmowało środkową część Półwyspu Apenińskiego.

Dwie pary tancerzy, do “Walca Op.64 N.2 Chopina”, 1954 r. / Due coppie di danzatori, per “Valzer Op.64 N.2 di Chopin”, 1954

Marię Signorelli interesowały wszystkie style i prądy (symboliczny, ludyczny, elitarny, ludowy) sztuki animacji. Z tego powodu w jej zbiorach znajdują się również eksponaty związane z tradycją chińskiego, tajskiego, malajskiego, jawajskiego i balijskiego teatru cieni.

Licząca kilka tysięcy eksponatów Kolekcja Signorelli dzieli się na:

  • Zbiór Podrekki (marionetki, scenografie, szkice, dokumenty) oraz sekcje:
  • Marionetki z Triestu wraz ze scenografiami i meblami (początek XX w.);
  • Marionetki włoskie (XIX i XX w.);
  • Kukiełki i marionetki zagraniczne (XX w.);
  • Marionetki włoskie (XVIII w.);
  • Kukiełki włoskie (XIX i XX w.);
  • Kukiełki i marionetki do zabawy (XX w.);
  • Lalki sycylijskie,apulijskie, neapolitańskie;
  • Teatr cieni;
  • Marionetki wschodnie i Vajang; Maski;
  • Orkiestra marionetek (Włochy, początek XX w.);
  • Nagie marionetki; Scenografie do przedstawień kukiełek i marionetek;
  • Afisze przedstawień i festiwali;
  • Siedem skrzyń na narzędzia, kostiumy i akcesoria;
  • Instrumenty muzyczne;
  • Teksty sztuk – w tym rękopisy (XIX i XX w.);
  • Teatrzyki, scenografie i postacie z papieru z arkuszami do montażu;
  • Teatrzyki – zabawki; Kukiełki i marionetki Marii Signorelli; Lalki;
  • Publikacje włoskie i zagraniczne o historii teatru animacji i jego technikach;
  • Włoskie i zagraniczne wydania bajek z trójwymiarowymi ilustracjami (XX w.);
  • Szopki

www.collezionemariasignorelli.it